Uwarunkowania gospodarcze i społeczne
- 1850 r.: wielki pożar śródmieścia trawi 160 domów i pałaców, 4 kościoły i 2 klasztory; likwidacja jego skutków w zakresie podstawowym trwała 15 lat, finansowana przez:
- towarzystwa asekuracyjne: 31.000 złr,
- dotację cesarza Franciszka Józefa I: 30.000 złr,
- Komitet Pogorzeli: 2000.000 złr,
- pożyczkę władz rządowych: 500.000 złr.
- 1850 r.: decyzja cesarska o fortyfikacji Krakowa, przewidująca nowe mury obronne od wschodu i południa na Wawelu oraz jego bastionu u wylotu ul. Straszewskiego;
- 1850 - 1853 r.: fortyfikacja Kopca Kościuszki (zatrudnienie 1000 robotników, koszt: 11 mln złr w 1851 r.) i Kopca Krakusa na Krzemionkach;
- po 1863 r.: tendencja budowania siedzib rodów arystokratycznych w Krakowie, zwłaszcza przez represjonowanych w zaborze rosyjskim;
- po 1866 r.: II faza budowy Twierdzy KRAKÓW (wg fortyfikatora austryjackiego A. Cabogi) - budowa wysuniętego pierścienia fortów poligonalnych i dróg rokardowych; na wniosek władz wojskowych wokół umocnień wyznaczono:
- strefy zakazu zmian w istniejącej zabudowie;
- strefy rewersów demolacyjnych (tzn. udzielanie zezwoleń na budowę pod warunkiem jej zburzenia na rozkaz władz wojskowych).
- 1866 r.: przełomowa dla miasta uchwała sejmu Królestwa Galicji i Lodomerii oraz Wielkiego Księstwa Krakowskiego - przyznająca szerokie uprawnienia samorządowi (Tymczasowy statut gminy dla Stołecznego, Królewskiego Miasta Krakowa"); w tym okresie Kraków liczy 50 tys. mieszkańców stałych, jest zdewastowany dotychczasowymi, wyniszczającymi działaniami zarządu austryjackiego i kwaterowaniem armii cesarskiej; zasoby budynków śródmieścia zmniejszyły się z 1399 do 1370 sztuk.
Skutki uwarunkowań z lat 1850 - 1866 dla budownictwa krakowskiego
- brak wolnej siły roboczej, którą zagospodarowują roboty fortyfikacyjne i roboty kolejowe;
- istniejące cegielnie w Kazimierzu i Podgórzu nie są w stanie zaspokoić potrzeb, dlatego powstają nowe - na Zabłociu, Rybakach (Dębnikach) i w Łagiewnikach;
- niedobór materiałów budowlanych wypełniany jest importem ze Śląska, uruchomionym dzięki wprowadzeniu ulg celnych;
- drastyczna podwyżka cen materiałów budowlanych;
- braki kadrowe budownictwa uzupełnia się fachowcami z Raciborza, Wrocławia i Gliwic (murarze, cieśle, blacharze, brukarze);
- wykształca się miejscowa społeczność projektantów i obsługi wykonawstwa (architekci, budowniczowie, majstrzy budowlani).
Rezultaty pierwszej fazy odbudowy
- uporządkowanie strefy Rynku Głównego i ul. Grodzkiej (1853), której jedną z pierzei cofnięto w stosunku do poprzedniego stanu zabudowy;
- odbudowa ulicy Franciszkańskiej i Brackiej (1858);
- odbudowa ulicy Stolarskiej (1861);
- zakończenie generalnego remontu Kościoła Dominikanów (1872);
- odbudowa Pałacu Biskupiego i Pałacu Wielkopolskich (1865 - 1868).