Gotyk - nazwa ta pochodzi od barbarzyńskiego, germańskiego plemienia Gotów, które zniszczyło miasto Rzym w V wieku. Nazwę tę, jako pogardliwą wprowadzili do obiegu włoscy architekci renesansu w XVI w.
W architekturze sakralnej gotyk kontynuuje osiągnięcia romanizmu, jednak z wyraźnym ich udoskonaleniem.
Powszechnie stosowany wcześniej kamień ciosany, teraz używa się na łęki, ościeża, żebra i filary (kolumny), natomiast podstawowy wątek ściany wykonuje się z cegły dużej (grubość ok. 10 cm, często z odciskami palców) - generalnie nietynkowanej. Ściany elewacyjne murowano w taki sposób, by ułożyć ornament ze spieku ciemnego koloru np. układ główek.
Budownictwo kościelne było wyrazem gorliwości religijnej oraz rywalizacji ambicjonalnej między miastami. Dominowały formy strzeliste, smukłe - dzięki:
Rozwój myśli konstrukcyjnej przyniósł w efekcie odciążenie pól sklepiennych między żebrami ścian oraz między przyporami, co z kolei pozwoliło na zmniejszenie grubości murów oraz powiększenie otworów okiennych. Ostatnie z wymienionych osiągnięć sprawiało, że nawy kościołów gotyckich stały się mniej mroczne od ich odpowiedników romańskich.
Na bazie sklepienia krzyżowo-żebrowego rozwinęło się wiele odmian stropu o lżejszych formach i drobniejszych podziałach, jak np. gwiaździste, palmowe, wachlarzowe, trójdzielne, kryształowe czy sieciowe.
Elementami zdobniczymi w architekturze gotyku były sterczyny (zwane także pinaklami) z kwiatonem na szczycie i czołgankami (inaczej zwanymi żabkami) na krawędziach. Wysokie okna przyozdabiano maswerkami (kamiennymi lub ceglanymi elementami geometrycznymi w postaci laskowań, kół lub lich odcinków, trójliści itp., później także - cebulastych krzywizn czy motywu płomienia). Okienne rozety gotycki są większe od romańskich, z bogatszą ornamentyką. Witraże osiągają szczyty rozwoju. Wzbogacane subtelniejszym profilowaniem i rzeźbą figuralną portale przysłaniano od góry wimpergą, zwieńczoną kwiatonem.
Krawędzie skośne ścian szczytowych budynku gotyckiego wykończone bywały schodkowo, blendowo lub sterczynowo. Elewację zdobiły ponadto pionowe, wąskie wnęki.
W miastach - obok kościołów i klasztorów - budowano piętrowe ratusze (Czyli budynki na potrzeby rady miejskiej wraz z pomieszczeniami reprezentacyjnymi), także - miejskie obiekty handlowe, spichlerze, szpitaliki i przytułki, browary, szkoły, bursy itd. Budynki mieszkalne, poza podpiwniczeniem, ewentualnie kondygnacją parteru - budowało się na ogół z drewna, rzadziej (ze względu na koszty) - w kombinacji drewna z cegłą lub kamieniem. Z czasem ściany przebudowywano - drewno zastępując cegłą, poczynając od ściany frontowej.
Wobec stałego zagrożenia z zewnątrz w gotyku rozwija się budownictwo na rzecz obronności. Chodzi przede wszystkim o otaczające miasto mury warowne, czasami - w układzie podwójnego pierścienia (ciąg wyższy od strony miasta). Na ich utrzymanie łożył budżet miejski. Wznoszono je z kamienia lub cegły - na grubość do 2-3 m i wysokość do 10 m, zwieńczając blankami. Dla lepszej ochrony obrońców mury wyposażano dodatkowo w kryte, drewniane ganki - zwane hurdycjami, lub murowane wykusze, zwane machikułami. Otwory w podłodze hurdycji lub machikuły umożliwiały skuteczniejsze rażenie przeciwnika. Z zewnątrz dostępu do muru broniła fosa, czyli rów napełniony wodą. Wejscie do miasta prowadziło przez most zwodzony i wieżę z bramą, zamykającą ulicę w kierunku centrum.
Brama mogła być zabezpieczona tzw. broną lub organami. Odcinki muru między wieżami czy basztami po dziś dzień noszą nazwę kurtyny. Dla skuteczniejszej osłony bramy głównej budowano także wysunięte stanowiska oporu w formie rotundy, zwane barbakanami.
Elementy zdobnicze:
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.