Wspolczesne metody konserwacji
  Technologia prac konserwatorskich > Zabiegi epidermiczne > Konserwacja stolarki > Zabiegi konserwatorskie



Powiększ tekst:

Zabiegi konserwatorskie

Teoretycznie najtrafniejszym określeniem zabiegu konserwatorskiego dotyczącego stolarki wydawałoby się być restaurowanie. Jednak ze względu na indywidualny charakter robót polegający na wykonywaniu elementów na podstawie tych najlepiej zachowanych, lepszym okazuje się słowo renowacja bądź odnawianie. Często nietypowe okna czy drzwi wymagają indywidualnego projektu i zaangażowania pracowni rzemieślniczej co wiąże się niejednokrotnie z bardzo wysokimi kosztami. Ochronie powinny podlegać  następujące elementy stolarki:
  • obramienie zewnętrzna otworu,
  • stolarka odmiennie opracowana wewnątrz i na zewnątrz,
  • elementy związane ze stolarką – kraty, żaluzje, okiennice
  • wewnętrzne opracowanie otworu.
Wybór okien i drzwi przeznaczonych do renowacji winien być poprzedzony wnikliwą analizą wyboru najbardziej wartościowych. Przy waloryzacji stolarki powinno się zwracać szczególnie uwagę na następujące aspekty:
  • zabytkowa stolarka jest integralną częścią architektury budynku, systemem konstrukcyjnym i przestrzennym,
  • zabytkowa stolarka jest nierozerwalnie związana z wnętrzem i zewnętrzem budynku,
  • unikalność cech stylowych niemożliwych do podrobienia,
  • unikalność dekoracyjnych i konstrukcyjnych elementów drewnianych
  • stan zachowania stolarki.

Celowość renowacji

Chyba największym współczesnym wrogiem przy odnawianiu zabytkowej stolarki jest jej wymienianie na plastikową. Jest to narastający problem, doprowadzający do niszczenia ogromnej liczby zabytkowych rozwiązań. Przy rozważaniu celowości ochrony należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:
  • Przede wszystkim najważniejszym kryterium jest klasa samego obiektu. Przy wysokich klasach należy decydować się na renowację istniejącej stolarki, a gdy jest to niemożliwe najlepszym rozwiązaniem jest stworzenie nowej o powtarzających cechach charakterystycznych z ewentualnym wykorzystaniem dawnych jej elementów.
  • Zezwolenia na wymianę okien i drzwi podkreślają bezwzględną istotę powtarzania dawnego rozwiązania estetycznego. Ogranicza to się jednak do określenia proporcji i sposobu dekorowania skrzydeł.
  • Ciężkim lub niemożliwym jest dokładne odtworzenie profili i części składowych stolarki. Rozwiązaniem jest tutaj odnowienie danych detali.
  • Wymiana okien i drzwi wiąże się z uszkodzeniem opracowania otworu wewnętrznego lub zewnętrznego – obramienie, żaluzje, boazeria.
  • nowa stolarka charakteryzuje się bardzo dobrymi parametrami cieplnymi ale przez to bardzo słabą para przepuszczalnością, zdradliwą dla zabytkowych murów i wystroju budynków.
  • Rozważyć należy relację kosztów wymiany i renowacji stolarki.
  • Wiele obiektów przez wymianę witryn, okien, drzwi i bram utraciło bezpowrotnie sporą część swojego historycznego autentyzmu. Jeżeli stan techniczny pozwala na renowację lub wykorzystanie poszczególnych elementów stolarka winna być odnawiana.
  • Problemy przy renowacji:
  • mała szczelność stolarki wynikająca z zwichnięcia lub wypaczenia okien i drzwi,
  • niewielkie wysokości i szerokości skrzydeł. Zachowanie ich niekiedy wymaga uzyskania zgody na odstępstwa od przepisów prawa budowlanego.
  • kolizja z przepisami przeciwpożarowymi sposobu otwierania okien i drzwi, co niekiedy wymaga projektu dodatkowych dróg ewakuacyjnych.
  • dawne rozwiązania techniczne zawiasów, przycisków do dzwonków, odboje bramne, których renowacja powinna być przeprowadzona tradycyjnymi metodami rzemieślniczymi.
  • niewielka ilość przedsiębiorstw oferujących tradycyjne metody odnawiania

Metody renowacji

  1. Naprawa stolarskimi metodami z zachowaniem konstrukcji, detalu, mechanizmów. Tryb ten najłatwiej zastosować gdy dawne rozwiązania spełniają w przybliżeniu aktualne normy. Naprawa polega na wzmacnianiu elementów i wymianie tych których nie da się zreperować.
  2. Modernizacja przez dodanie elementów dostosowujących do nowych użytkowych. Najczęściej jest to dodanie dodatkowego skrzydła okiennego lub zmiana obramienia. Należy w tym przypadku pozostawiać dawne elementy.
  3. Wykonywanie nowej stolarki przy wykorzystaniu dawnych elementów.
  4. Wykonywanie nowego rozwiązania o współczesnej konstrukcji, które powtarza formę usuniętej stolarki. Indywidualne projekty i zastosowanie szlachetnego drewna pozwala na długą ich żywotność. Nieodzownym jest tutaj znajomość  tradycyjnych metod rzemieślniczych.
  5. Rekonstrukcja. Jest procesem kosztownym, podczas którego należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:
    • - nie należy stosować wzorów hipotetycznych a jedynie te, które są oparte o badania historyczne,
    • - Nie może być usprawiedliwione niszczenie zabytkowych stolarek chęcią zastąpienia ich rekonstrukcją wcześniejszych,
    • - analiza możliwości rekonstrukcji, ze względu na mocowanie w murze, zachowanie odpowiedniego rozszczelnienia, wysokości okien itp.
    • Należy dobrze zastanowić się nad rekonstrukcją, gdyż nie pozwala ona prawie nigdy na wierne odtworzenie historii. Nie wydaje sę być słuszną, jeżeli wymaga usunięcia zachowanych rozwiązań. Podkreślić trzeba, że zgodnie z Kartą Wenecką rekonstrukcja nie może być współfinansowana z funduszów ochrony zabytków.
  6. Nowo zaprojektowana stolarka. Winna ona jednak odtwarzać najlepiej pierwotną formę, a nie powinna stanowić kontrastu dla istniejących elewacji i obramień.
  7. Wykonanie okien i drzwi o współczesnej formie. Podejmowane gdy stolarka  ma niską wartość zabytkową, lub jej zestaw w budynku ma bardzo niejednorodny charakter. Powinno się jednak kształtem i kolorem harmonizować z elewacjami i wnętrzami.

Sposoby renowacji

Najczęstszą metodą konserwacji stolarki jest naprawa drewnianych części metodami stolarskimi. Elementy zniszczone naprawia się lub ewentualnie wymienia. Oczyszczona  i naprawiana stolarka zostaje pokryta substancjami gruntującymi i malarskimi. Odnawia się również elementy obramienia.

Dużym problemem jest usunięcie łuszczących się warstw malarskich. W przypadku farb olejnych stosuje się często wysoką temperaturę, co może zwęglić i zniszczyć rzeźbione drewniane elementy.

Inną metodą jest stosowanie specjalnych past i roztworów złuszczających zeschnięte farby. Po jej usunięciu naprawia się i uzupełnia ubytki w drewnie. Wykorzystuje się w tym celu drewniane fleki, grunty, szpachle i kity.

Generalnie metody renowacji zmierzają do bycia bardziej nowoczesnymi, wykorzystującymi nowoczesne osiągnięcia technologiczne oraz usprawnienia rzemieślnicze, które ułatwiają i przyspieszają prace. Zastosowane metody zależą od zabytkowej wartości rozwiązania poddanego renowacji. Cenne rozwiązania wymagają stosowania profesjonalnych zabiegów konserwatorskich.


| Materiały dostępne na licencji Creative Commons. Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0
Copyright Agnieszka Defus & Paweł Proficz | 2011