Powiększenie

+ 100% -

01 Panorama

pan

 

W czasie produkcji utworu nie wolno nam zapomnieć o jednej podstawowej kwestii – jednym z zadań miksu to, żeby słyszalne były wszystkie instrumenty. Narzędziem, które ma największy wpływ na pełną słyszalność i klarowność wszystkich elementów utworu jest panorama – dzięki niej mamy kontrolę nad tym, z której strony (lub też – z którego głośnika) ścieżka odtwarzana jest z większa głośnością. Ma to oczywiście zastosowanie tylko i wyłącznie do produkcji stereo – jeżeli wiemy, że produkowany utwór musi być przystosowany do odtwarzania go w mono powinniśmy zwrócić na to szczególną uwagę i tak zaplanować utwór, żeby przez użycie panoramy nie zniszczyć kawałka, ewentualnie możemy zrobić dwie jego wersję, jedno- i wielokanałową.

Przykład tego, jak w ogóle działa panorama.

2 instrumenty, obydwa ustawione na środek

2 instrumenty rozstawione w panoramie na lewo i prawo

 

Jakie więc cele stoją przed osobą ustawiającą panoramę? Panoramowanie pozwala nam na bardziej naturalne odwzorowanie sceny muzycznej, co sprowadza się do tego, aby wywrzeć na słuchaczu wrażenie, że słyszy instrumentów z miksu z takich stron, z jakich słyszałby je podczas występu na żywo (lub z jakiej osoba składająca miks postanowiła, że powinien je słyszeć). Druga kwestia to równowaga o której trzeba pamiętać, to zachowanie równowagi, instrumenty o podobnych częstotliwościach powinny być „rozstawione” w różnych miejscach, aby nie przeszkadzały sobie wzajemnie – gdy nie zastosujemy się do tej zasady, to albo jeden instrument będzie słabo słyszalny, albo zaburzymy brzmienie obydwóch, a jak wiadomo żadna z tych sytuacji nas nie satysfakcjonuje.  Zasadniczo celem osoby miksującej jest sprawienie, aby wszystkie instrumenty były dobrze słyszalne, ale także aby cała postrzegana przez słuchacza przestrzeń pomiędzy głośnikami była zagospodarowana (wyjątkiem są oczywiście sytuacje, gdy odstępstwo od tej reguły jest uzasadnione określonym efektem, który realizator chce wywrzeć na odbiorcy).

Programy do obróbki audio pozwalają nam ustawiać panoramę na jeden z dwóch sposobów – jednym kontrolerem, lub dwoma. Przy użyciu jednego pokrętła mechanizm jest dość prosty – im większe odchylenie suwaka lub pokrętła w lewo lub prawo , tym więcej energii posiada sygnał wysyłany na daną stronę.

W przypadku opcji z dwoma pokrętłami, zarezerwowanej dla ścieżki stereo, możemy dużo dokładniej „umieścić” sygnał tam, gdzie chcemy – brany jest pod uwagę układ dwóch pokręteł, który po przetworzeniu przez program daje wrażenie, że dźwięk nie tylko dobiega z określonego kierunku, ale posiada konkretną, zadaną przez nas, szerokość źródła. To od nas zależy, jak dokładnie rozłożymy w panoramie prawy i lewy kanał danej ścieżki.

haas 2

haas

Jeśli chodzi o zastosowanie panoramy w miksie do osiągnięcia konkretnych efektów warto wspomnieć o twórczym zastosowaniu efektu Haas’a. Zanim go opiszę, troszkę teorii. Nasze uszy determinują pozycję dźwięku  na podstawie tego, do którego ucha najpierw napłynie sygnał i kolejne jego odbicia (ok. 1-35ms od dźwięku właściwego), co daje nam poczucie głębi i przestrzeni. Jak tego użyć? Otóż jeśli umieścimy sygnał mono na dwóch różnych ścieżkach, z których jedną ustawimy maksymalnie na lewo, a drugą maksymalnie na prawo, a następnie przesuniemy jedną z nich o na przykład 25ms przodu, to uzyskamy w sposób sztuczny ten sam efekt, co przyczyni się do zwiększenia głębi danego instrumentu w miksie. Nie zalecałbym nadużywania tego efektu i stosowanie go tylko do instrumentów nie znajdujących się na pierwszym planie.

Zwykła gitara w mono

Gitara w stereo z wykorzystanym efektem Haasa

Na koniec warto wspomnieć o czymś, co określane jest jako „pan law”, a co tłumaczone jest zwykle jako prawo panoramowania. Zasadą jest, że jeśli dowolny sygnał o identycznej amplitudzie i fazie jest odtwarzany na dwóch kanałach systemu stereo, to jest głośność wzrośnie o 6 dB (co odpowiada mniej więcej dwukrotnej odczuwalnej zmianie głośności), pod warunkiem, że traktujemy akustykę pomieszczenia i głośniki jako idealne. Zwykle nie mamy dostępu do warunków idealnych, więc relatywna głośność tego, jak odbieramy dźwięk, zostaje sprzętowo lub programowo zmieniona od -3dB do 0dB przy panoramowaniu sygnału mono ze środka do wartości maksymalnej w lewo lub w prawo.