Tekstura
Tekstura jest to sposób wykształcenia składników skały, tzn. stopień jej krystaliczności, wielkość i kształt kryształów oraz wzajemne stosunki między nimi.
- Fanerokrystaliczna (jawnokrystaliczne) – wszystkie
kryształy można rozpoznać makroskopowo (są to zawsze struktury
holokrystaliczne). Występowanie w skale struktury jawnokrystalicznej
świadczy o dobrych warunkach krystalizacji, jakie mogą istnieć w czasie
tworzenia się skał plutonicznych i żyłowych. Tekstury jawnokrystaliczne
możemy makroskopowo podzielić pod względem wzajemnych stosunków
wielkości między kryształami na:
- równoziarniste – w których minerały mają ziarna w przybliżeniu o jednakowej wielkości. Zależnie od przeciętnej wielkości tych ziaren można wśród tych tekstur wydzielić:
- nierównoziarniste – w których ziarna różnią się
wielkością. Tekstury te możemy podzielić na dwie grupy.
- porfirowate – w których wielkość ziaren zmienia się
stopniowo od największych do najdrobniejszych. Tekstury te wskazują
więc na stopniowe pogarszanie się warunków krystalizacji. Tekstury
porfirowate są charakterystyczne dla skał żyłowych, choć spotykane są
i w skałach głębinowych.
- fanerokrystaliczno-porfirowe – w których ziarna pod
względem rozmiarów dzielą się wyraźnie na dwie części: kryształy duże
i małe, między nimi brak pośrednich. Tekstura ta jest podobna do
tekstury porfirowej (stąd nazwa). Charakterystyczna dla
niektórych skał żyłowych, rzadziej spotykana jest w skałach
głębinowych.
- porfirowate – w których wielkość ziaren zmienia się
stopniowo od największych do najdrobniejszych. Tekstury te wskazują
więc na stopniowe pogarszanie się warunków krystalizacji. Tekstury
porfirowate są charakterystyczne dla skał żyłowych, choć spotykane są
i w skałach głębinowych.
- Tekstury afanitowe (niewidocznokrystaliczne) – są
przeciwieństwem tekstur jawnokrystalicznych. W skale o takiej
teksturze nie można makroskopowo dostrzec kryształów, natomiast pod
mikroskopem można obserwować drobniutkie kryształy i niekiedy szkliwo,
często zrekrystalizowanie. Tekstura ta świadczy o niesprzyjających
warunkach krystalizacji i występuje w skałach wulkanicznych oraz w
krzepnących płytko pod powierzchnią odmianach skał żyłowych.
- Tekstury porfirowe – są typem pośrednim pomiędzy
teksturami jawnokrystalicznymi i skrytokrystalicznymi. W skałach o
takiej teksturze występują kryształy widoczne makroskopowo, często
mające znaczne rozmiary, rozrzucone w masie o teksturze afanitowej.
Duże kryształy widoczne gołym okiem nazywamy
fenokryształami lub prakryształami. Masę, w której one występują,
nazywamy "tłem skalnym" lub "ciastem skalnym".
Tekstura porfirowa świadczyo tym, że w czasie krzepnięcia magmy zaznaczyły
się dwa oddzielne etapy krystalizacji. Początkowo, w sprzyjających
krystalizacji warunkach głębinowych, wykrystalizowały prakryształy,
potem, w niesprzyjających warunkach wulkanicznych pozostała część stopu
zakrzepła na afanitowe tło skalne. Skały o teksturze porfirowej
zostały ostatecznie uformowane w warunkach wulkanicznych.
Prakryształy mają często prawidłowe formy geometryczne, odpowiadające ich charakterystycznym postaciom. Czasem można dostrzec ślady obtopienia i korozji, co świadczy, że wykrystalizowały wcześniej od tła skalnego.
W niektórych skałach o teksturze jawnokrystalicznej można rozpoznać jeszcze inne, szczególne stosunki wzajemne składników mineralnych, które są określane mianem tekstur specjalnych:
- tekstura pismowa – polega na tym, że kryształy skalenia są poprzerastane licznymi, prawidłowo zorientowanymi wrostkami kwarcu. Tekstura taka jest wynikiem jednoczesnej krystalizacji skalenia i kwarcu. Przekroje wrostków kwarcowych przypominają pismo klinowe (stąd nazwa).
- tekstura poikilitowa – występuje wówczas, gdy duże kryształy jednych minerałów są przetkane licznymi drobnymi różnie zorientowanymi kryształami innych minerałów. Świadczy to o tym, że małe kryształy jednych minerałów wydzieliły się wcześniej z magmy, a następnie zostały uwięzione w szybko rosnących kryształach innych minerałów.
- tekstura ofitowa – występuje w skale, która składa się z wydłużonych kryształów plagioklazu o różnym położeniu a przestrzeń między nimi wypełniają ksenomorficzne ziarna piroksenu. Na przełamie skały widoczne są jasne listewki plagioklazu, które układają się w trójkątne zarysy, obejmujące ciemne ziarna piroksenu. Tekstura ta jest charakterystyczna dla skały gabro.
Zdjęcia z tej strony pochodzą z serwisu http://www.przewodnicy-tatry.pl