Formy instytucjonalne

Współczesne formy konserwacji zabytków wyznaczane są na podstawie dokumentów określających podstawowe zasady i środki tej dyscypliny. Dokumenty te są uchwalane na Międzynarodowych Kongresach Architektów-Konserwatorów i Techników Konserwacji Zabytków.

Obecnie jednym z najważniejszych dokumentów konserwatorskich jest Karta Wenecka uchwalona w 1964 roku na II Międzynarodowym Kongresie Architektów-Konserwatorów i Techników Konserwacji Zabytków w Wenecji.

Podstawowe informacje zawarte w Karcie Weneckiej:

Art. 3.

Konserwacja i restauracja zabytków ma na celu zachowanie zarówno wszelkiego dzieła sztuk, jak też świadectwa historii.

Art. 4.

Konserwacja zabytków zakłada przede wszystkim obowiązek ciągłości ich należytego utrzymania.

Art. 7.

Zabytek jest nierozdzielny od historii, której jest świadectwem i od otoczenia, w którym jest położony.

Art. 9.

Restauracja jest zabiegiem, który powinien zachować charakter wyjątkowy. Ustaje ona tam, gdzie zaczyna się domysł. Poza tą granicą wszelkie, uznanie za nieodzowne prace uzupełniające mają wywodzić się z kompozycji architektonicznej i będą nosić znamię naszych czasów.

Art. 10.

Kiedy techniki tradycyjne okazują się niewydolne, wzmocnienie zabytku można zapewnić sięgając do nowoczesnych technik.

Art. 11.

Wartościowy wkład każdej epoki do dziejów budowy zabytku powinien zostać uszanowany; wydobycie fazy spodniej usprawiedliwiane jest tylko w wyjątkowych okolicznościach i pod warunkiem, że usunięte elementy przedstawiają zaledwie przedmiot nikłego zainteresowania.

Art. 12.

Elementy przeznaczone do zastąpienia części brakujących powinny harmonijnie włączać się do całości, odróżniając się zarazem pod partii autentycznych, aby restauracja nie fałszowała dokonań sztuki i historii.

Art. 13.

Dobudowy mogą być dopuszczone tylko o tyle, o ile mają wzgląd na poszanowanie wszystkich ważnych elementów obiektu.

 

Inne znaczące dokumenty doktrynalne:

1. Europejska Karta Dziedzictwa Architektonicznego – Rada Europy 1975
2. Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego – Konwencja Haska 1954
3. Konwencja w sprawie ochrony dziedzictwa kulturowego i narodowego UNESCO – Paryż 1992

 

Obecnie nad ochroną zabytków na świecie opiekę sprawuje Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS).

Główne założenia ICOMOSu:

1. Konserwacja, wzmacnianie i restauracja dziedzictwa architektonicznego wymagają podejścia wielodyscyplinarnego.
2. Specyficzne cechy dziedzictwa architektonicznego wymagają działania etapowego analogicznie do medycyny: anamnezy, diagnozy, terapii i kontroli.
3. Terapia winna odnosić się bardziej do przyczyn niż do objawów.
4. Najlepszą terapią jest działanie zapobiegawcze.
5. Żadne działanie nie powinno być podejmowane bez wykazania, że jest niezbędne.
6. Projekt interwencji powinien opierać się na pełnym zrozumieniu zjawisk, które spowodowały uszkodzenia.
7. Wybór pomiędzy technikami tradycyjnymi i innowacyjnymi powinien być oparty na indywidualnym studium obiektu; preferuje się techniki mniej inwazyjne i lepiej współpracujące z zabytkową strukturą.
8. W razie trudności z oceną stanu zabytku właściwym rozwiązaniem może być „metoda obserwacyjna”.
9. Jeśli jest to możliwe, działania wobec zabytku powinny być odwracalne, jeśli nie – nie mogą ograniczać przyszłych działań.
10. Jeśli jest to możliwe, należy unikać usuwania lub zmiany historycznego materiału i wyraźnych cech architektonicznych.
11. Uszkodzone elementy powinny być raczej naprawianie niż wymieniane.
12. Niedoskonałości i przeróbki, jeśli są częścią historii obiektu, nie powinny być usuwane.
13. Każda propozycja interwencji powinna być kontrolowana.

Pobierz Kartę Ateńską, Kartę Wenecką i Kartę Krakowską.