Powiększ tekst:

Okno jest elementem spełniającym funkcję oświetlania i przewietrzania pomieszczenia budynku. Składa się ono z kilka podstawowych elementów kształtowanych bardzo różnie w zależności od stylu architektonicznego wśród których można wymienić między innymi:

• ościeżnicę – rama zamontowana w ścianie
• skrzydło okienne – ruchoma część mocowana do ramy
• wypełnienie – do XVII wieku błony okienne, obecnie szyby

Schamat XIX wiecznego okna przedstawia rysunek z wyszczególnionymi następującymi elementami:

1. Ślemię
2. Szprosy
3. Słupek
4. Próg
5. Parapet
6. Obramienie
7. Ościeżnica

Nie tak dawno otwór okienny był swoistego rodzaju małym dziełem sztuki, które integralnie tworzyło z budynkiem harmonijną całość. Obecnie okna tworzy się jako element konstrukcyjny, która ma spełniać przede wszystkim warunek funkcjonalności i ochrony przed utratą ciepła. Podstawowym błędem jest zbyt okrojona lista wymagań właściwego organu konserwatorskiego co do stolarki, która często sprowadza się tylko do zachowania podziałów okna.

Warto zwrócić uwagę na powierzchnię ramiaków, sposób otwierania, rodzaj materiału, detalu a nawet  rodzaj stosowanego szkła, które obecnie produkowane wyróżnia znaczna odrębność od szyb wykonanych tradycyjną techniką.

Witryny

Witryna jest to okno wystawowe lokali usługowo-handlowych zlokalizowanych na poziomie parteru. Początek witryn jako niewielkich otworów w przyziemiach fasad kamienic przypada na XVII wiek. Chronione były one szkłem, okiennicami bądź kutymi kratami, charakteryzowały się nierzadko bujną rzeźbioną stolarką, która wraz z całością harmonijnie wpisywała się w tę część elewacji budynku.

Dzisiaj ochrona i naprawa tych cennych zabytkowych witryn ma przed sobą wiele zadań konserwatorskich, z których najważniejszym jest poprawne kształtowanie otworu przy rozważnym użyciu nowoczesnych materiałów i z uwzględnieniem spójności tego elementu architektonicznego z parterem budynku, w którym się znajduje.

Wyjątkowo niesprzyjającym zabytkom zabiegiem jest znaczne powiększanie otworów poprzez np. pozbywanie się cokołów i parapetów lub wręcz wykuwanie nowych. W wieku XIX stało się modne wykonywanie dużych witryn, które jednak dobrze wpisywały się w architekturę owych kamienic.

Lukarny

Lukarną nazywane jest pionowe okno na połaci dachowej. Nazwa pochodzi z Francji, gdzie owy element pojawił się już w gotyku. O istnieniu lukarny często decydują względy użytkowe, powiększając i doświetlając użytkową część poddasza. Jako element architektoniczny mają one na ogół większy wpływ od okien, gdyż kształtują dach a przez to całą bryłę obiektu. Obecnie częstym rozwiązaniem jest stosowanie okien połaciowych który w znacznie mniejszy sposób ingerują w wygląd budynku.

Dawniej przy projektowaniu budynku lukarny starano się sytuować w sposób przemyślany, tak aby miękko wpisywały się w bryłę. Dzisiaj dobudowywane przy adaptacjach strychów często są artystycznie oderwane od pozostałych elementów elewacji.